Về Miền Quan Họ Làng Diềm - LÝ CÂY ĐA

- LÝ CÂY ĐA -

 

Chèo lên quán dốc cây đa,
Thấy cô mặc áo vô già nâu non.
Khăn thâm vành rí đội đầu,
Nửa thương bên nọ, nửa sầu bên kia.
Áo lương năm cúc viền tà,
Ai may người mặc hay là em may.
Trẻ tre đan nón ba tầm,
Ai đan người đội hôm rằm tháng giêng.

Hình ảnh cây đa, giếng nước, sân đình luôn gợi lại những kỉ niệm đẹp trong lòng người Kinh Bắc nói chung và trong lòng người Quan họ nói riêng.

Trèo lên quán dốc cây đa,
Thấy cô mặc áo vô già nâu non.

Dưới gốc cây đa nơi đầu làng, Quan họ làng ra đón Quan họ bạn sang chơi hội làng mình, mỗi khi làng mở hội đã trở nên hết sức thân thuộc trong lòng người Quan họ. Chính nơi đây họ đã trao và nhận những miếng trầu nghĩa, trầu tình thay cho lời chào và cũng là thay cho những lời nói trao duyên, trao tình của người Quan họ.

Trầu xanh cau trắng chay hồng,
Vôi pha với nghĩa thuốc nồng với duyên.
Có cau, có vỏ, có vôi,
Xin mời đương Quan họ người xơi miếng trầu.

Sau khi đã trao nhau miếng trầu nghĩa, trầu tình ấy, họ cùng nhau ca lên những câu hát chúc, hát mừng. Rồi họ mời nhau vào nhà những ông trùm, bà trùm. Rồi họ mời nhau ra đình, hoặc ra đền (nơi mà làng mở hội mừng ngày kỵ nhật hoặc ngày húy của thánh hôm đó), làm lễ, rồi họ cùng nhau trao duyên, trao tình trong những canh hát ca sự tại đình, hoặc đền. Rồi họ cùng nhau trẩy hội, du xuân (hát trong đám hội, hát dưới thuyền vv...).

 Cuối cùng thì mời nhau về nhà ông trùm, bà trùm xơi cơm Quan họ và ca những canh Quan họ tại gia thâu đêm suốt sáng.

Khăn thâm vành rí đội đầu,
Nửa thương bên nọ, nửa sầu bên kia.

Chắc hẳn các bạn trẻ ngày nay ít ai được nhìn thấy cái rí của các cụ ngày xưa mổi khi vấn tóc phải không ? Ngày xưa các cụ ta mỗi khi vấn tóc thường hay có cái rí, để khi vấn tóc thì tóc sẽ được các cụ quấn vào cái rí đó cho tóc gọn không bị tả tơi. Tóc dài đến đâu thì cái rí sẽ được làm dài đến đó, sau khi đã quấn tóc vòng quanh rí rồi tì các cụ sẽ quấn cái rí thành một vòng tròn trên đầu, rồi sau đó sẽ chít khăn mỏ quạ bên ngoài vành rí. Nói cách khác thì rí được làm bằng vải, chiều dai thì theo tóc của mỗi người và có tác dụng là dữ cho tóc luôn gọn, rồi quấn thành vòng trên đầu để chít khăn mỏ quạ cho vuông vắn. rí thường được làm to hơn ngón tay cái một chút rồi dài và nhỏ dần đến ngọn tóc. Ngày nay không dùng rí thì mỗi khi chít khăn mỏ quạ các liền Chị thường dùng một cái vòng tròn màu đỏ cho tiện thay cho vành rí.

Áo lương năm cúc viền tà,
Ai may người mặc hay là em may.
Trẻ tre đan nón ba tầm,
Ai đan người đội hôm rằm tháng giêng.

Người Quan họ thật sâu sắc và ý nhị, kín đáo. Thực ra hai câu thơ trên ý muốn khen cái sự khéo léo của các liền Anh, liền Chị. Ngoài văn hay chữ giỏi thì họ cũng là những người hết sức đảm đang, tài hoa trong công việc đời thường điển hình ở đây là họ có thể làm được những trang phục như áo lương, cũng như những vật dụng như nón ba tầm. nhưng ngoài sự khen ngợi khéo léo tài hoa của nhau ra thì người Quan họ còn như ngầm khen nhau rằng nhưng trang phục, những vật dụng mà họ đang dùng đó rất hợp và đẹp khiến ai cũng xinh đẹp, duyên dáng, tao nhã nổi bật giữa đám hội. Trong câu Quan họ lời cổ ''LÝ CÂY ĐA'' cũng cho chúng ta hiểu thêm rằng nghề chơi Quan họ thực sự đã được chắt lọc rất kĩ không phải ai cũng có đủ yếu tố để là một liền Anh, liền Chị thự thụ. Hình tượng được cho là chuẩn, là đẹp thì những liền Chị phải là những người xinh đẹp duyên dáng, đảm đang và nhất là tài ăn nói khéo léo để có thể đối đáp trôi chẩy. Những liền Anh phải là nhưng người tướng mạo nho nhã, tài ba và học hành văn chương chữ nghĩa phải lầu thông vv...

Còn giời, còn nước, còn non,
Còn chơi Quan họ em còn say xưa.

Nào xin mời các đương Quan họ hãy cùng AD xem cái sự tài hoa, khéo léo, sự nho nhã, văn chương kinh sử lầu lầu của các liền Anh. Và nết xinh đẹp, nết na, yểu điệu thục nữ dịu dàng ra sao của các liền Chị Qua câu Quan họ thế nào nhé.

AD Minh Tú

Source Về Miền Quan Họ Làng Diềm