VĂN VUI:
CÁ THÁNG TƯ
Jos. Marie Lam Thy Đinh Văn Diệm
Trước khi vào truyện: Ngày 01/4 là ngày “Cá Tháng Tư” – Ngày Nói Dối – nói dối thoải mái. Theo truyền thuyết thì ngày “Cá Tháng Tư” có liên quan đến Ki-tô Giáo: Đức Giáo Hoàng Gregory XIII (1502–1585) đã quyết định chuyển dời ngày đầu tiên của Năm Mới (Tết Dương lịch) từ 01/4/1564 sang ngày 01/01/1564. Cũng có thuyết cho rằng năm 1564, vua Charles IX của Pháp, lúc đó 14 tuổi, quy định ngày 01/01 là ngày đầu năm thay vì 01/4 như dân chúng vẫn dùng trước đó. Quyết định này được áp dụng năm 1567 (xc. thêm chú thích *1 ở cuối bài viết).
Tuy rằng ngày “Cá Tháng Tư” được “nói dối xả láng”, nhưng xin lưu ý một điều: Chỉ nên nói dối những gì “vô thưởng vô phat”, không gây thiệt hại (về mọi mặt) đến ai. Ngoài ra, vì ngày 01/4 nằm trong Mùa Chay, mà “ăn mặn nói ngay còn hơn ăn chay nói dối” (tục ngữ Việt Nam), nên các Ki-tô hữu cần phải hết sức lưu tâm: Hãy luôn tự nhắc nhở mình là “Chớ làm chứng dối” (dù cho đó có là ngày Cá Tháng Tư hay không), vì đó là Điều Răn thứ tám trong 10 Điều Răn Chúa đã truyền dạy.
Dông dài đôi điều cho “dzui dzẻ cả làng”, bây giờ thì xin “nhập cuộc” – í quên! – vào đề:
Ngày xưa, Nguyễn Du tả ngày cuối Xuân như thế này: “Mùa Xuân con én đưa thoi, Thiều quang chín chục đã ngoài sáu mươi…” (“Đoạn Trường Tân Thanh” – Truyện Kiều – Nguyễn Du); và ca dao Việt Nam còn nhắc nhở: “Chơi Xuân kẻo hết, Xuân đi, Cái già xồng xộc nó thì theo sau”. Thấm thoát mùa Xuân Giáp Ngọ 2014 “đã gần sáu mươi” ngày trôi qua, hôm nay nhìn lên lịch thấy đã gần hết tháng 2 âm lịch (23 tháng Hai Giáp Ngọ – 24/3/2014). Chẳng hiểu vì sao, ngẫu hứng viết lời “Khai từ” cho một tập hồi ký, lại nhằm vào thời gian chuẩn bị đón chào ngày “Cá Tháng Tư” (01/4 dương lịch) – ngày mà thế giới gọi là “Ngày Nói Dối” – là ngày mà mọi người được thoải mái trêu đùa những người thân yêu, thậm chí cả những người chưa quen biết. Cứ kể ra, trêu đùa người khác (kể cả những người thân yêu), nếu không có sự đồng cảm thì rất dễ gây phiền toái. Chi bằng “mình tự ghẹo mình” cho khỏi mất công “ấm ớ hội tề” mà “lãnh đạn” thì nguy! Hì hì… Đúng vậy, “Chơi Xuân kẻo hết Xuân đi, Cái già xồng xộc nó thì theo sau. Ấy là cái chú ‘TO ĐẦU’, ‘TO-ĐẦU-MÀ-DẠI’ là câu sửa mình” (*2). Hì hì…
Chuyện là vầy:
Đọc lai “KỶ YẾU DŨNG VY” – số 2 (xuất bản ngày 20/4/2001), xúc động dâng trào khi bắt gặp bài thơ “BUỔI ẤU THỜI” (Thủa còn nhỏ dại) nói về những tinh nghịch của cái tuổi “nhất quỷ, nhì ma, thứ ba học trò”. Cổ nhân đã nói: “Trẻ thì hướng tới tương lai, già hay quay về dĩ vãng”, ấy cũng là lẽ thường tình. Quay về dĩ vãng bằng hồi ức thì dễ thôi, đằng này tự trong thâm tâm lại muốn trẻ lai như “Buổi Ấu Thời”, ấy mới là khó! Cuối cùng thì chẳng đùa giỡn, diễu cợt được ai, đến “mình cợt ghẹo mình” cũng chẳng được. Đành chép lại bài thơ, gửi bà con xa gần cùng dzui dzẻ thưởng lãm:
Bỗng dưng đọc lại vần thơ cũ
Xúc động trào dâng thật não lòng:
BUỔI ẤU THỜI
“Mỗi lần nắng mới hắt bên song
Xao xác gà trưa gáy não nùng
Lòng rượi buồn theo thời dĩ vãng
Chập chờn sống lại những ngày không”
(“Nhớ Mẹ” – Thơ Lưu Trọng Lư)
Chẳng biết làm sao được sống lại
Giây phút thiêng liêng buổi ấu thời
Hằng đêm dậy sớm khi gà gáy
Cho kịp giờ đi “giúp Lễ” thôi.
Súng sính trong trang phục chùng thâm
Áo trắng phủ ngoài (lửng giữa chân)
Dây lưng thắt chặt nâng tà áo
Khỏi vướng chân đi. Đỡ ngại ngần.
“Ad Deum…” mở miệng con ra
Tôn vinh Thiên Chúa khúc hoan ca
“Confiteor…” xin sám hối
Đấm ngực mà “Mea culpa”.
Ngây ngất tâm hồn trong hướng vọng
“Lạy Chúa nhân từ – hỡi Abba!”
Ngôi Hai cứu độ toàn nhân loại
Ban cho Thần Khí – chính Ngôi Ba.
Vui nhất là sang phần “Rước Lễ”
Cầm đĩa đỡ ngay phía dưới cằm
Tinh nghịch (“nhất quỷ nhì ma…” đó!)
Cứa ngang cần cổ để “chơi khăm”
Bị cứa đau, nhưng vẫn mỉm cười
Há miệng đón Mình Thánh Chúa thôi
(Anh em, bè bạn thương mình thế
Giận chẳng giận – thương vẫn thương hoài).
Chẳng biết làm sao được sống lại
Trống trường vẫn điểm mỗi hôm mai
Tung tăng cắp sách – nôn nao quá!
Lòng rộn ràng theo những bước nai.
Để được gặp thầy, gặp bạn hữu
Nghiêm túc học hành, vui vẻ chơi
Con diều thơ ấu luôn bay bổng
Ăm ắp tình thương – người với người.
Làm sao quên được những ban mai
Đến lớp mà chưa thuộc hết bài
Bài tập chưa làm – tay gãi gáy
Tay lại sờ mông – sợ điếng người.
Hình ảnh roi mây cứ chập chờn
Nhưng mà … đã lỡ … biết sao hơn
(Thầy yêu thầy mới cho roi vọt
Ai bảo mình lười, hả bé con?!).
Rồi tới giờ chơi (quên tất cả)
Cùng với bạn bè chơi hết ga
“Nhảy vô… Đánh đáo… Chơi khăng…”, đủ
“Nhảy ếch… Cà kheo… Chọi cỏ gà…
Nhảy cừu…” (nhảy đại vào phe nữ
đang mải đánh chuyền – hoảng hốt la)
Chẳng biết làm sao được sống lại
Dũng Vy – Kinh Bắc buổi Xuân về
Rộn rã đường thôn khoe áo mới
Hồng vương xác pháo xóm Cầu Ve
“Búng quay” – quay với lòng thơ dại
Nghe chừng đồng vọng ý “Duyên Quê”
Rồi tiếng ve ran giữa bóng râm
Hè về rạo rực tự trong tâm
Rủ nhau lên núi Chè, Cổ Miễu (*3)
Hái hoa dâng Mẹ – đón hồng ân
Đuổi chuồn, bắt bướm, ăn sung chín
Tắm nước Cầu Ve – thú tuyệt trần!
Thu lại về khi nước ngập đồng
Chẳng lo đê vỡ, cứ hoài mong
Lụt lớn – đi thuyền trong ngõ hẹp
Vớt bưởi rụng và câu cá rong
Hoặc tới nhà thờ – vui tránh lụt
(Rõ là … “con nít” – đúng hay không?)
Những buổi Đông về – run lập cập
Co ro áo đụp, đánh đờn răng
Lo gom lá rụng mà hong lửa
Sưởi ấm lòng người (có phải chăng?)
Ôi! Cả bốn mùa in dấu ấn
Khắc chặt tâm can tới vĩnh hằng.
Là nhớ, là thương mãi đấy thôi
Nhớ thương ngươi lắm, Dũng Vy ơi!
Ngày mai trong cõi vô thường ấy
Vẫn chỉ mình ta muốn nghẹn lời!!!
Saigon, ngày vọng “CÁ THÁNG TƯ” (24/3/2014)
JM. Lam Thy Đinh Văn Diệm
-----------
Chú thích: (*1) Lịch sử thú vị về ngày “Cá Tháng Tư”:
(Dân trí) – 01/4 là ngày “Cá tháng Tư” (Ngày Nói Dối), ngày bạn được thoải mái trêu đùa những người thân yêu và thậm chí cả những người lạ. Đó là một truyền thống kỳ lạ và hài hước được rất nhiều người hưởng ứng nhưng không ai biết chắc lịch sử của ngày này.
(Món ăn quái chiêu cho ngày Cá tháng Tư)
Theo các chuyên gia về truyền thuyết đô thị tại Snopes.com, hầu hết mọi người đều tin rằng ngày “Cá Tháng Tư” xuất hiện từ những năm đầu thế kỷ XVI (1564, 1569…), khi Đức Giáo Hoàng Gregory XIII (1502 – 1585) đã quyết định chuyển dời ngày đầu tiên của Năm Mới (Tết Dương lịch) từ ngày 1/4 sang ngày 01/01. Cũng có thuyết cho rằng năm 1564, vua Charles IX của Pháp, lúc đó 14 tuổi, quy định ngày 01/01 là ngày đầu năm thay vì 01/4 như dân chúng vẫn dùng trước đó. Quyết định này được áp dụng năm 1567.
Tuy nhiên, do phương tiện thông tin còn rất lạc hậu, nên nhiều người không nhận được tin đổi lịch. Những người này tiếp tục coi ngày 01/4 là Năm Mới và bị những người khác cười vì điều này, họ đã lém lỉnh trêu đùa gọi ngày 01/4 năm đó là “ngày nói dối”. Cũng từ đó, cái tên “Cá Tháng Tư” hay “Ngày Nói Dối” chính thức xuất hiện.
Tại Pháp, ngày “Cá Tháng Tư” được gọi là "Poissons d'Avril" có nghĩa là "con cá của tháng Tư", bởi vì những trò đùa thường có liên quan đến cá. Ví dụ như việc dán những mẩu giấy hình con cá vào sau lưng áo của người khác. Trong khi đó, nhiều người lại chọn cách giải thích khác, cho rằng thời gian đầu tháng Tư là “mùa ăn chay” nên người ta thường ăn cá thay cho thịt.
Tại một số nước, người ta tin rằng ngày “Cá Tháng Tư” bắt nguồn từ những trò đùa tai hại của những người đánh cá, họ cho rằng ngày 01/4 thuộc thời kỳ cá giao phối nên việc câu cá bị cấm. Tuy nhiên, một số người thì tin rằng việc sử dụng hình ảnh cá có liên quan đến vòng quay của mặt trời. Bởi lẽ trong những ngày đầu tháng Tư, khi mặt trời quay quanh cung Pisces theo chiêm tinh thì chùm sao có hình con cá.
Mặc dù hiện nay không ai trên thế giới còn bị nhầm lẫn về ngày “Cá tháng Tư” như những người dân sống cách đây 650 năm, song sự nhầm lẫn đáng yêu đó đã trở thành một truyền thống được rất nhiều người yêu thích.
Một cuộc khảo sát nhỏ trên mạng Internet cho thấy chỉ trong một tuần (trước ngày 01/4), số lượng người truy cập tìm hiểu về “trò đùa ngày Cá tháng Tư”, “những chiêu dễ bị mắc lừa trong ngày Cá tháng Tư” hoặc “ngày Cá tháng Tư tại công sở”, đã tăng vọt. Vì vậy, hãy nêu cao tinh thần cảnh giác vào ngày hôm nay nhé, vì rất có thể bạn sẽ trở thành “đối tượng trong tầm ngắm” của ai đó. Tuy vậy, cũng không có gì đảm bảo chắc chắn rằng bạn sẽ hoàn toàn tỉnh táo trước mọi trò đùa. Vì vào ngày này, ngay cả các công ty, thậm chí tập đoàn lớn, cũng rất có thể sẽ tham gia vào cuộc vui.
Năm 1998, Burger King – Tập đoàn đồ ăn nhanh lớn của Mỹ – đã dành cả một trang trên tờ USA Today để giới thiệu loại bánh kẹp “Tay Trái” (Left Hand), với thành phần được nghiên cứu riêng cho 32 triệu người thuận tay trái ở Mỹ. Sau khi tờ báo được phát hành, Burger King đã nhận được hàng ngàn lời yêu cầu cho loại bánh mới, cùng với những đơn đặt hàng cho bánh kẹp “Tay Phải” (Right Hand).
Trước đó vào 1957, một chương trình truyền hình của đài BBC thông báo rằng nhờ có mùa Đông không buốt giá mà các nông dân Thụy Sĩ đã trừ được loài bọ “Ăn Mì Ống” và được hưởng một mùa mì ống bội thu. Sau khi phóng sự được phát sóng, rất nhiều người đã gọi điện tới hỏi làm thế nào giúp họ có thể trồng được mì ống ở trong nhà. Năm 1966, tập đoàn bán đồ ăn nhanh Taco Bell thông báo rằng họ đã mua quả chuông nổi tiếng Liberty Bell ở Philadephia, vốn là biểu tượng lịch sử cho nền độc lập của nước Mỹ, và đổi tên thành Taco Liberty Bell (Chuông Tự do Taco).
Quả là, mọi lời trêu đùa đều có thể xảy ra trong ngày “Cá Tháng Tư”, miễn sao những lời trêu đùa đó không gây hại cho người khác mà chỉ đem lại tiếng cười sảng khoái để làm vơi bớt những áp lực trong cuộc sống bộn bề khó khăn hiện nay.
Như vậy, ngày “Cá Tháng Tư” (“Poissons d'Avril”) – “Ngày Nói Dối” – là ngày hội vui vẻ, hấp dẫn đối với những người tinh nghịch và hài hước. Ngày 1/4 là ngày được chú ý ở nhiều nước. Ngày mà bạn bè có thể bị lừa hoặc chơi khăm mà không sợ bị giận.
(Nguồn: www.ojo.vn - Vũ Anh - Theo Reuters)
-----------
Chú thích: (*2) Tác giả bài viết này (Bài “CÁ THÁNG TƯ”) vốn được bạn bè anh em gọi là anh chàng ĐINH-TO-ĐẦU. “Đầu to” thì có bộ “Óc to”, “Óc to” thì phải “khôn” mới phải lẽ. Đàng này, Đinh-To-Đầu cứ thấy suốt cuộc đời đi hết từ cái “dại” này sang cái “dại” khác, chẳng “khôn” lên được chút nào. Thế là thành cái biệt danh “ĐINH-TO-ĐẦU-MÀ-DẠI”.
Chú thích: (*3) Núi Chè (tức Trà Sơn) và Cổ Miễu là 2 ngọn núi trong dãy núi hình cánh cung (gồm: núi Chè, núi Cổ Miễu, núi Bát Vạn, núi Phật Tích, núi Long Khám và mấy ngọn đồi vô danh) thuộc huyện Tiên Du, tỉnh Bắc Ninh (Kinh Bắc).
(1)- Chùa Ba Cóc (tại núi Chè – Trà Sơn)
(2)- Chùa Phật Tích (tại núi Phật Tích)
Dãy núi nói trên nằm chắn ngang ở phía Nam sông Như Nguyệt (tức sông Cầu), phía bắc sông Thiên Đức (tức sông Đuống), nơi Lý Thường Kiệt (1019-1105) – một danh tướng đời Lý Thái Tông và Lý Thánh Tông – lập “Phòng tuyến sông Cầu” và chiến thắng quân xâm lược Tống năm 1077. Lý Thường Kiệt là một danh tướng văn võ toàn tài, đã từng cầm quân đánh cả sang Tàu chiếm được Châu Ung, Châu Liêm, với câu nói bất hủ: “Muốn phòng thủ chắc chắn, hãy tấn công vào hang ổ địch”. Ông đã để lại một bài thơ bất hủ (như một Hiến pháp của Việt Nam thời nhà Lý):
南 國 山 河
南 國 山 河 南 帝 居
截 然 定 分 在 天 書
如 何 逆 魯 來 侵 犯
汝 等 行 看 手 敗 虚
李 常 傑
NAM QUỐC SƠN HÀ
Nam quốc sơn hà, Nam đế cư
Tiệt nhiên định phận tại thiên thư
Như hà nghịch lỗ lai xâm phạm
Nhữ đẳng hành khan thủ bại hư !”
Lý Thường Kiệt
Tiệt nhiên định phận tại thiên thư
Như hà nghịch lỗ lai xâm phạm
Nhữ đẳng hành khan thủ bại hư !”
Lý Thường Kiệt
Tạm dịch:
SÔNG NÚI NƯỚC NAM
Sông núi nước Nam vua Nam ở
Phận định tất nhiên tại sách trời
Giả thử giặc thù xâm phạm mãi
Tụi bay sẽ bị đánh tơi bời!
Lý Thường Kiệt
----------
Ghi chú của Blog KYDV:
Quý vị cũng có thể xem bài viết này tại Hình ảnh - Văn bản KYDV - Đinh Văn Diệm
