Tuesday, March 4, 2014

Tham luận: Nguồn gốc họ Đinh và hậu duệ Vua Đinh

HỘI THẢO KHOA HỌC
Nhà Đinh với sự nghiệp thống nhất và phát triển đất nước
 

Tham luận: Nguồn gốc họ Đinh và hậu duệ Vua Đinh 

I/ NGUỒN GỐC HỌ ĐINH

Ngày nay, tất cả các tỉnh thành trên đất nước Việt nam chúng ta đều có người họ Đinh định cư và sinh sống. Họ Đinh không chỉ có ở dân tộc Kinh mà có cả ở các dân tộc thiểu số, như người Lái, người Mường, người Thái, người Ê đê, người Gia Lai… Cho nên việc xác định người họ Đinh, có nguốn gốc từ đâu và có tự bao giờ là một điều hết sức khó khăn, nếu không muốn nói là không thể. Có mấy tư liệu sau đây chúng tôi muốn đưa ra để chúng ta tham khảo:

1/ Thứ nhất: từ thời Hai Bà Trưng có ông Đinh Bôn lấy bà Phí Vang, đẻ ra bà Đinh Phật Nguyệt, một trong 18 nữ tướng kiệt xuất của Hai Bà Trưng.

Hiện nay ở Vũ Ẻn, Thanh Ba, Phú Thọ có ba làng cổ, toàn tòng là người họ Đinh. Ba làng ấy đều thờ bà Đinh Phật Nguyệt. Hai làng còn đình thờ, có đầy đủ bài vị của bà Đinh Phật Nguyệt. Một làng không còn đình, vì máy bay Pháp ném bom tan hoang mất đình, ngày nay chỉ còn dấu vết nền đình. Nhưng làng ấy lại còn tấm bia rất cổ. Tư liệu đó được nhà báo Phí Văn Chiến, trong khi đi tìm nguồn gốc họ Phí, đã gặp được cụ Nguyễn Khắc Xương (nay đã 90 tuổi), con trai của Tản Đà Nguyễn Khắc Hiếu cung cấp cho. Cụ Xương đã dẫn ông Phí Văn Chiến đến tận nơi, ở ba làng ấy để khảo sát.

Như vậy, nữ tướng Đinh Phật Nguyệt và dòng họ của mình là một minh chứng cho sự xuất hiện đầu tiên của người họ Đinh có từ thời Hai Bà Trưng, mà có thể nói là những người họ Đinh đầu tiên xuất hiện trên chính trường của đất nước.

2/ Thứ hai: đến thời kỳ nhà Đường xâm chiếm nước ta thì có ông Đinh Kiến, người dân tộc Lái, ở phía bắc Giao Chỉ đứng lên khởi nghĩa cùng ông Lý Tự Tiên và Tư Thân, vào năm 687. Nghĩa quân của Đinh Kiến đã phá thành và giết chết được tên quan đô hộ nhà Đường là Lưu Diên Hựu. Một thời gian sau, Tư mã Quế Châu đã đem quân sang đàn áp. Cuộc khởi nghĩa của Đinh Kiến thất bại. Đinh Kiến hy sinh và nghĩa quân cũng tan rã. Hậu duệ của ông Đinh Kiến, trong 2.000 năm qua có thể đã di cư dần dần xuống phía Nam, vào thượng du trung bộ rồi cuối cùng là Tây Nguyên mà xuất hiện người họ Đinh ở các dân tộc thiểu số đó chăng? Vấn đề ấy, nếu các nhà dân tộc học kiểm chứng, nghiên cứu, tìm tòi thì mới giải đáp được.

Song, điều đó đã cho thấy, rất có thể một tộc người Lái họ Đinh này đã phát triển lên thành một dòng họ Đinh ở các dân tộc thiểu số Việt nam.

3/ Thứ ba: ông Dương Đình Nghệ, khi tiếp nối làm Thống lĩnh Giao Châu của họ Khúc, đã bổ nhiệm ông Đinh Công Trứ làm Thứ sử Hoan Châu. Ông Đinh Công Trứ sinh ra Đinh Bộ Lĩnh. Sau khi Ngô Vương Quyền mất, đất nước chia cắt thành 12 Sứ quân. Đinh Bộ Lĩnh đã dẹp được loạn 12 Sứ Quân, thống nhất sơn hà thành một mối và lên ngôi, hiệu là Đinh Tiên Hoàng đế, quốc hiệu là Đại Cồ Việt. Sử sách viết về nhà Đinh không nhiều. Về dòng tộc của Vua Đinh ghi chép cũng không có mấy. Cho nên rất khó có được gia phả từ xa xưa để lại, chỉ có những gia phả cách đây cỡ 600 năm ghi chép về họ Đinh của vua Đinh mà thôi.

Có thề nói, Vua Đinh là dòng họ Đinh thứ ba của nước ta, mà hậu duệ đã lan toả đi khắp nơi trong toàn quốc.

4/Thứ tư: cùng thời với vua Đinh còn có ngài Ngoại giáp Đinh Điền, bạn của Vua Đinh, mà hậu duệ của ông là dòng thứ tư của họ Đinh ngày nay.

Bốn dòng họ đó là bốn dòng chính của họ Đinh chúng ta, phân tán đi mọi miền của Tổ quốc. Ngoài những tư liệu trên thì chưa tìm được những tư liệu khác nữa nói về nguồn gốc người họ Đinh. Thiết nghĩ, chúng ta cứ truy tìm trong bốn dòng họ ấy cho thật cặn kẽ cũng có thể vẽ nên bức tranh toàn cảnh về sự phát triển của người họ Đinh chúng ta ngày nay rồi.

II/ HẬU DUỆ VUA ĐINH

Vua Đinh có 5 bà Hoàng hậu : Đan Gia (mẹ của Đinh Liễn), Trinh Ninh (mẹ của Hạng Lang), Kiểu Quốc (mẹ của Đinh Tuệ), Cô Quốc (chỉ sinh con gái) và Ca Ông (mẹ của Đinh Toàn, ngày nay gọi là Dương Vân Nga). Các con của Vua Đinh, các sách chép như sau:

- Con trưởng là Nam Việt Vương Đinh Liễn.
- Hoàng Thái tử Hạng Lang, bị Đinh Liễn giết năm 979 do mắc tội, còn nhỏ.
- Đinh Tuệ, sau chạy về Hoà Bình .
- Vệ Vương Đinh Toàn.

Theo Đinh tộc thế phả ở tổng Y Đốn, huyện Thần Khê, phủ Tiên Hưng, Trấn Sơn Nam hạ (nay là xã Chi Lăng, huyện Hưng Hà, Thái Bình) và Ngọc phả họ Đinh ở Đông Cao, xã Trung Chính, huyện Nông Cống tỉnh Thanh Hoá có nói về hậu duệ Vua Đinh như sau:

Khi Đinh Tiên Hoàng và Nam Việt Vương Đinh Liễn bị ám hại, Lê Hoàn lên làm Vua, thì Đinh Tuệ được vây cánh đưa về Hoà Bình ẩn náu. Về sau lập thành nhánh Đinh Công, một dòng họ quý tộc của người Mường ở Hoà bình. Bởi thế ngày nay dân tộc Mường có hai họ chính là họ Hà và họ Đinh.

Vệ Vương Đinh Toàn, sinh năm 974, được Lê Hoàn nuôi nấng và hy sinh khi đánh giặc Man Cử Long năm 1001. Con cái của Đinh Toàn chưa có tài liệu nào đề cập đến cả. Nhưng chắc chắn ông sẽ có người nối dõi, vì lúc ông hy sinh đã 27 tuổi.

Riêng Nam Việt Vương Đinh Liễn có 5 vợ, mỗi bà có một người con trai và nhiều con gái. Năm người con trai của Đinh Liễn về sau được tôn lên làm Đại lang, đó là:

- Đại lang Đinh Phúc Trí
- Đại lang Đinh Quá Phúc
- Đại lang Đinh Trực Thuận
- Đại lang Đinh Phúc Lương
- Đại lang Đinh Chính Tâm

Năm người này cùng với chú là Đinh Tuệ ở Hoà Bình về sau là Thuỷ tổ của các dòng họ Đinh trên toàn cõi đất Việt. Bốn người anh của Chính Tâm định cư ở những nơi nào thì không rõ, riêng ngành của Thuỷ tổ út là Chính Tâm phát triển rất mạnh, có người là Đinh Thập Lý ở sách Thuý Cối, huyện Thuỵ Nguyên, thuộc địa hạt Hoan Châu được phong đến tước Hầu vào thời nhà Lý. Hậu duệ của Đinh Thập Lý cũng chia đi nhiều nơi. Gia phả của các dòng họ những nơi sau đây còn ghi chép được khởi tổ từ Đại lang Chính Tâm là:

- Sách Thuý Cối, huyện Thụy Nguyên, thuộc Hoan Châu (nay là Mỹ Lâm, Ngọc Lạc, Thanh Hóa).
- Sách Nam Xang, nay là Lý Nhân, Hà Nam.
- Sách Bùi Khổng, Hưng Nguyên, Nghệ An.
- Sách Đồng Lừ, Nam Chân, Nam Định.

Ở ba nơi Nam Xang, Bùi Khổng và Đồng Lừ hậu duệ của Đinh Thập Lý không rõ phát triển ra sao, nhưng các hậu duệ định cư tại quê gốc là Thuý Cối (sau đổi tên thành Mỹ Lâm), nay thuộc Ngọc Lạc, Thanh Hoá thì phát triền rất mạnh. Chỉ một dòng này thôi cũng cho thấy, một sự lan toả đáng ngạc nhiên.

Hậu duệ của Đinh Thập Lý sinh ra Đinh Thuỷ, có người em gái là bà Đinh Thị Yết lấy cụ Lê Mỗi, tổ bốn đời của nhà Hậu Lê (tức kỵ nội của vua Lê Thái Tổ). Đinh Thuỷ sinh Đinh Thuý, Đinh Thuý sinh Đinh Thỉnh, Đinh Thỉnh sinh Đinh Tôn Nhân, Đinh Tôn Nhân sinh ra ba kiệt tướng là Đinh Lễ, Đinh Bồ và Đinh Liệt.

Từ đây có ba dòng là hậu duệ của Đại lang Đinh Chính Tâm. Họ Đinh Thanh Hoá chúng tôi, đa phần có gốc xa xưa từ Thuý Cối mà ba cụ Thượng Tổ là Đinh Lễ, Đinh Bồ và Đinh Liệt đã khai sáng ra ba ngành này.

Hậu duệ của ba ông Thượng Tổ ấy, ngày nay đã có từ 23 đến 25 đời và phát triển đi nhiều nơi, như:

- Các huyện Ngọc Lạc, Thọ Xuân, Nông Cống, Tĩnh Gia, Quảng Xương, Hậu Lộc, Thiệu Hoá, Triệu Sơn… trong tỉnh Thanh Hoá.
- Các huyện Vũ Thư, Hưng Hà, An Lão, Thái Thuỵ, Kiến Xương, Đông Hưng… Thái Bình.
- Lưu Kỳ, Lưu Kiễm, Kiến An… Hải phòng.
- Cẩm Giàng… Hải dương.
- Xuân Trường, Vụ Bản, Trực Ninh… Nam Định.
- Quỳnh Lưu, Diễn Châu, Nghi Lộc, Nghi Xuân, Thanh Chương, Đô Lương, Nam Đàn… Nghệ An.
- Quảng Trạch… Quảng Bình.
- Cẩm Xuyên, Hương Khê… Hà Tĩnh
- Đồng Thếch, Kim Bôi… Hoà Bình.
- Thanh Liêm, Lý Nhân… Hà Nam.
- Thanh Đàm (tức Thanh Trì ngày nay), Thường Tín, Từ Liêm… Hà Nội.
- …

Trong gia phả có ghi những nơi trên là có người họ Đinh dòng Đinh Lễ, Đinh Bồ, Đinh Liệt di cư đến đó, nhưng hiện nay chúng tôi chưa liên hệ được hết. Đấy là chỉ mới là một chi nhỏ của tổ út Chính Tâm. Còn biết bao nhiêu là chi, cành, nhánh… khác nữa của Đại lang Chính Tâm. Chưa nói đến bốn Đại lang khác: Đinh Phúc Trí, Đinh Quá Phúc, Đinh Trực Thuận, Đinh Phúc Lương. Rồi còn hậu duệ của Đinh Tuệ, Đinh Toàn.

Riêng Ninh Bình sẽ là một tập hợp lớn người mang họ Đinh. Ở đấy chắc chắn có cả hậu duệ của đức ngài Ngoại giáp Đinh Điền. Cho nên HỌ TA cần có một ban nghiên cứu về gia phả để kết nối các dòng họ lại với nhau. Đương nhiên sẽ dồn về một gốc, giống như đền thờ tam quốc công, thờ Đinh Lễ, Đinh Bồ, Đinh Liệt ở Đông Cao, Trung Chính, Nông Cống, Thanh Hoá đã ghi:

Mộc xuất thiên chi do hữu bản.
Thuỷ lưu vạn phái tố tòng nguyên.


Nghĩa là:

Cây mọc nghìn cành do có gốc.
Nước chảy muôn nơi vẫn tự nguồn.

Xin kính chúc hội thảo của họ ta thành công tốt đẹp.

Source Ho Dinh Viet Nam

Saturday, March 1, 2014

Nguồn gốc họ Đinh ly kỳ như truyền thuyết

DVT.vn  - 15/09/2011 14:50

(DVT.vn) - Họ Đinh, dòng họ văn vật nhiều đời, gắn liền với những tên tuổi lớn như Đinh Bộ Lĩnh… Nguồn gốc họ Đinh được kể lại như một truyền thuyết.               

Họ Đinh, theo truyền thuyết là hậu duệ của Kim ngô Đại tướng quân Đinh Điền, em của Đinh Tiên Hoàng (tức Đinh Bộ Lĩnh).

Ngược về nguồn gốc xa hơn nữa, họ Đinh có thể vốn bắt đầu từ con thứ của Khương Tử Nha đời nhà Chu là Lã Cấp, tên thụy là Đinh Công. Con cháu đời sau mới lấy tên thụy của tổ tiên làm họ.

Con của Tứ Nhạc (bề tôi của Vua Nghiêu) phò tá vua Vũ. Ông nối nghiệp cha tiến hành trị thủy thành công chín dòng sông ở Trung Hoa, được tập phong làm hầu quốc đời nhà Hạ. Khi nhà Hạ mất, họ này bị giáng xuống làm thứ dân, trải suốt đời nhà Thương, cho đến khi Khương Tử Nha.

Khương Tử Nha họ Lã, tên Vọng, thường câu cá ở bờ sông Vị, sau được vua Văn Vương nhà Chu vời về triều làm thày dạy cho Vũ Vương.

Ông có công phò giúp Vũ Vương đánh thắng nhà Ân, được phong nước Tề (tức Tề Thái Công) phò tá Chu Vũ Vương, được phong cho nước Tề. Con của ngài là Lã Cấp giữ chức hổ bí (còn đọc là hổ bôn, chức quan nhà Chu, chuyên cai quản các nghi thức bảo vệ vua chúa khi đi ra ngoài kinh thành), đổi hiệu là Đinh công (Đây là trường hợp lấy tên thụy của tổ tiên làm họ. Theo Thiên thị tộc lược sách thông chí chép, vào thời Tây Chu (thế kỷ thứ XI trước Công nguyên) cắt đất phong cho chư hầu, Khương Thái công (tức Khương Tử Nha) được phong đất Tề.

Con của ông là Lã Cấp nối nghiệp, sau khi mất có tên thụy là Đinh Công, hậu duệ về sau lấy tên thụy của ông làm họ Đinh. Sách Tính thị khảo lược cũng chép: Họ Đinh xuất phát từ Lã Vọng, phân bố ở Tề Am, Tề Dương. Tề Dương là tên quận đặt ra thời Tấn Huệ đế (ở ngôi năm 290-306) do cắt đất quận Trần Lưu, nay thuộc vùng đất huyện Lan Khảo, tỉnh Hà Nam, Trung Quốc. Tề Âm là tên nước được lập ra năm Trung Nguyên thứ 6 (năm 144) đời vua Hán Cảnh Đế, nay thuộc vùng huyện Định Đào, tỉnh Sơn Đông, Trung Quốc). Từ đấy họ này chia ra ngành trưởng lấy họ Lã, ngành thứ lấy họ Đinh. Nguồn gốc họ Đinh bắt nguồn như thế.

Thời Tây Chu phát triển thịnh vượng, các thế hệ dòng họ sau này kế tiếp nhau giữ chức hổ bí. Khi nhà Chu chuyển dời về phía đông, họ tộc này cũng dời đi theo.

Thời Xuân thu - Chiến quốc, họ này chạy loạn về đất Giang Nam. Trải suốt từ thời nhà Hán cho đến nhà Đường, họ này sống yên ổn bằng nghề nông. Đến khi có loạn Hoàng Sào (người Tào Châu, Sơn Đông) đời Đường, năm Càn Phù thứ 2 (874), người họ này tham gia cuộc khởi nghĩa của Vương Tiên Chi. Sau khi Vương Tiên Chi chết, lên thay làm thủ lĩnh, hiệu là Xung Thiên Quân Bình Đại Tướng quân, đem quân đánh phá Quảng Châu, rồi tiến lên phía bắc đánh Lạc Dương, vào Trường An, lập ra chính quyền Thiên Tề, đặt niên hiệu Kim Thống.

Sau bị Lý Khắc Dụng đánh bại, cuối cùng phải tự vẫn năm Trung Hòa thứ 4 (884), người họ Đinh phải rời đất liền ra biển, ngồi thuyền lênh đênh trôi nổi theo sông nước, không gặp được gió thuận, nên phiêu bạt xuống phương nam, một mình đơn độc gửi thân ở Gia Viễn, Ninh Bình. Mãi sau này, người họ này sinh được hai người con trai. Hai người con trưởng và con thứ mỗi người lại sinh được một con trai. Người anh cả mất sớm. con của ông anh cả rất có tài bơi lặn dưới nước, năm 12 tuổi chuyên nghề lặn sông bắt cá nuôi mẹ, họ cùng sống nương tựa vào ông chú. Con trai của ông chú tên là Đinh Điền, mới 4 tuổi thường chăn trâu chơi đùa với cánh trẻ con trong làng.

Thời bấy giờ ở Bắc quốc có một người tinh thông thuật số, đêm chiêm tinh trên trời thấy có sao Thiên Mã chiếu xuống vùng sông Mã nước Nam, bèn cất công dò theo dấu vết lần tìm đến nơi, nhận biết dưới đáy nước có ngôi huyệt hình Thiên Mã. Người ấy bèn lân la hỏi đám trẻ mục đồng có ai tài giỏi dám lặn xuống đáy nước thì sẽ trọng thưởng. Người anh nhận lời, theo lời thầy thuật số lặn xuống đáy sông xem xét, thấy quả đúng có huyệt như lời ông ta nói. Thầy thuật số dặn hôm sau lại tới phiền lần nữa và hứa cũng sẽ thưởng hậu.

Người anh hiểu ra ngay ý định của thầy, ông bèn trở về thu xếp ngầm đem hài cốt của ông nội và của cha mình gói ghém gọn thành một bọc. Hôm sau, thầy thuật số Bắc quốc tới nơi, giao cho ông một bọc bao mang xuống đáy nước, rồi cứ theo cách thức như thế mà làm. Ông liền đem cái bọc quấn bằng giẻ áo quấn vào mình quanh chỗ bụng rốn, thác cớ là gần đây hay bị đau bụng. Người Bắc quốc cũng tin lời. Ông liền lặn xuống nước, đem bọc hài cốt nhà mình đặt vào miệng ngựa, còn bọc của người kia đem treo vào cổ ngựa. Nguyên do là người kia có có phép thuật, nên chỉ khi ông ta niệm chú thì miệng ngựa mới há ra, nhờ thế mới làm xong việc.

Sau đó, ông thầy Tàu trở về bản quốc, đêm ra xem tượng ngựa sao, vẫn thấy chiếu xuống nước Nam, lấy làm lạ nhẩm tính một hồi thì biết là mình đã mắc lừa, lòng tức tối lắm, nghĩ cách báo thù. Ông ta bèn lấy cái gậy làm thành thanh gươm thần, nhờ một người khác sang ta nói phao lên rằng: Đã có được huyệt đất rồi, nhưng có ngựa mà không có gươm thì làm được việc gì? Ông nghe thấy cũng có lý, tin ngay, cầm cái gươm lặn xuống nước treo vào đầu ngựa. Không ngờ vừa đeo gươm vào cổ ngựa thì bổng thấy sát khí ùn ùn bốc lên. Sau này ông lên ngôi, hưởng nước không được lâu dài chính là vì cái cớ đó.

Nhưng, đấy là chuyện xảy ra sau này. Còn từ bấy giờ trở đi, ông biết mình đã được đắc địa, nên không hề hé lộ chuyện ra ngoài, chỉ kể cho người em họ là Đinh Điền biết mà thôi. Một bữa đi chăn trâu ngoài đồng, ông giết ngay con trâu đem mổ thịt rồi hội các bạn lại làm lễ tế khao quân. Lúc ấy, ông đàng hoàng ngồi chĩnh chiện, mặt ngoảnh về hướng nam, có Đinh Điền và Nguyễn Bặc đứng hầu hai bên, bọn trẻ còn lại đứng phân thành hai bên đứng theo thứ bậc cùng đồng thanh tung hô. Tế xong liền mở tiệc, nghi thức theo y như phép tắc ở chốn triều đình. Người chú ở nhà hay tin đùng đùng nổi giận, vác ngay con dao phát bờ đuổi đánh. Ông vội nhảy đại xuống sông, miệng hô: “Giang thần mau cứu ta!” Trên sông bỗng hiện ra một con rồng đất cúi đầu đỡ lấy bàn chân ông. Người chú nom vậy thì kinh sợ, cắm vội con dao xuống đất, chắp tay hướng về lòng sông cầu khấn thần minh cùng trời đất phù hộ cho dòng họ nhà mình.

Từ đấy lòng người suy tôn ngưỡng mộ, dân chúng hướng cả về theo Đinh Điền và Đinh Bộ Lĩnh. Đến sau, Đinh Bộ Lĩnh dẹp tan được mười hai Sứ quân, bắt đầu mở ra nền chính thống cho non sông nước Việt ta. Ông trở thành vị vua đầu tiên trong các bậc đế vương nước mình. Dòng họ Đinh cũng bắt đầu vẻ vang từ đó!

Cố nhiên, câu chuyện chúng tôi vừa kể về nguồn gốc họ Đinh còn nhuốm màu huyền thoại. Rất mong các nhà nghiên cứu về lịch sử các dòng họ Việt Nam cũng như các bậc thức giả góp thêm ý kiến khảo đính.

Hàn Mai

Source Bao Moi
-----------

Tài liệu tham khảo thêm Họ Đinh Việt Nam