Vietnam Closeup - Hành Trình Xuyên Việt 14 - Làng Tranh Đông Hồ

Uploaded by mcaddeja on Jan 8, 2008
Vietnam Closeup - Hành Trình Xuyên Việt 14 (Trích Đoạn)

Làng tranh Đông Hồ

Làng tranh Đông Hồ xưa là làng nghề nổi tiếng về tranh dân gian, thuộc xã Song Hồ, huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh cách Hà Nội chừng trên 35 km. Làng Đông Hồ (đôi khi dân địa phương chỉ gọi là làng Hồ) nằm trên bờ nam sông Đuống, cạnh bến đò Hồ, nay là cầu Hồ.

Ảnh: Ván khắc tranh Đánh ghen (âm bản) ở nhà nghệ nhân Nguyễn Đăng Chế, làng tranh Đông Hồ.

Quanh năm rất nhiều khách du lịch trong ngoài nước đến làng tranh Đông Hồ thăm và mua tranh Đông Hồ làm kỷ niệm. Một số khách sạn, nhà hàng từ Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh cũng về đây đặt những bức tranh khổ lớn để trang trí cho các phòng khách, hoặc phòng ăn lớn. Từ Hà Nội muốn đi Đông Hồ đường gần nhất du khách thường đi là xuôi theo đường Quốc lộ số 5 (đường đi Hải Phòng) đến ga Phú Thụy, cách Hà Nội chừng 15 km thì rẽ trái, đi chừng 18 km nữa, qua các địa danh khá nổi tiếng của huyện Gia Lâm (Hà Nội) như phố Sủi, chợ Keo, chợ Dâu (Thuận Thành - Bắc Ninh) là đến phố Hồ - huyện lỵ Thuận Thành. Rẽ trái thêm 2 km là đến làng Hồ. Cũng có thể đi hết phố Hồ, lên đê rẽ trái, gặp điếm canh đê thứ hai sẽ có biển chỉ đường xuống làng Đông Hồ.

Làng Đông Hồ xưa còn gọi là làng Mái. Các cụ làng Đông Hồ vẫn truyền lại mấy câu ca rằng:

Hỡi cô thắt lưng bao xanh

Có về làng Mái với anh thì về

Làng Mái có lịch có lề

Có sông tắm mát có nghề làm tranh.

Làng Đông Hồ nằm ngay sát bờ sông Đuống, ngày xưa chỉ cách sông một con đê, đó là ý trong câu "Có sông tắm mát có nghề làm tranh". Ngày nay, do sự bồi lấp của dòng sông nên từ đê ra đến mép nước giờ khá xa.

Còn "làng Mái có lịch có lề" thì nghĩa là gì? Tục ngữ Việt Nam có câu: giấy rách phải giữ lấy lề. Chữ lề ở đây tượng trưng cho những quy tắc đạo đức của người xưa, rất trọng danh dự, khí tiết. Còn dân làng Mái, dân nghệ thuật rất trọng lời ăn tiếng nói. Không như nhiều làng quê khác, người dân làng Hồ, nhất là phụ nữ, ăn nói rất lịch lãm, trên dưới thưa gửi rất rõ ràng. Người làng kể rằng kể cả từ xưa, rất hiếm khi trong làng có tiếng người mắng chửi nhau.

Ảnh: Ván khắc tranh Chăn trâu thổi sáo ở nhà nghệ nhân Nguyễn Hữu Sam làng tranh Đông Hồ.

Do công nghệ phát triển, tranh dân gian làng Hồ bây giờ không tiêu thụ nhiều như trước. Qua nhiều thế kỷ, 17 dòng họ đã quy tụ về làng, vốn xưa tất cả đều làm tranh. Nhưng đến nay, dân làng Hồ hiện chủ yếu sống bằng nghề làm vàng mã. Hiện nay chỉ còn hai gia đình nghệ nhân Nguyễn Đăng Chế và Nguyễn Hữu Sam cùng con cháu là theo nghề tranh, gìn giữ di sản tranh Đông Hồ.

Hàng năm làng Hồ có hội làng vào rằm tháng 3 âm lịch. Trong hội làng có những nghi thức truyền thống như tế thần, thi mã, thi tranh rất vui vẻ. Làng còn có các làn điệu dân ca như:

Hỡi anh đi đường cái quan

Dừng chân ngắm cảnh mà tan nỗi sầu

Mua tờ tranh điệp tươi màu

Mua đàn gà lợn thi nhau đẻ nhiều.

Nguồn

Bách khoa toàn thư mở Wikipedia

Danh sách các lễ hội ở Bắc Ninh (Tháng 6,8,9 và 10)

Tháng 6

• • Ngày 26 - 6:
    • Kỷ niệm ngày sinh của Ngô Quang Dũng - Vân Dương - TP. Bắc Ninh.

Tháng 8:

• Mùng 1-7:
  • Hội làng Phấn Động ở xã Tam Đa, huyện Yên Phong.
• Mùng 1-4:
  • Hội Đình Châm Khê ở làng giấy Châm Khê - Phong Khê
• Mùng 5:
  • Hội làng Đông Xá ở xã Đông Phong, huyện Yên Phong.
• Mùng 7:
  • Hội rước nước làng Thị Cầu ở phường Thị Cầu, thành phố Bắc Ninh.
• Ngày 14:
  • Hội rước nước đền Phả Lại ở xã Đức Long, huyện Quế Võ.
• Ngày 15­-16:
• Hội đền Chi Long ở xã Long Châu, huyện Yên Phong.

Tháng 9

• • Mùng 8-­9:
    • Hội chùa Dạm ở xã Nam Sơn, huyện Quế Võ.
  • Mùng 10-18:
  • Mùng 23:
    • Giỗ bà Lý Chiêu Hoàng tại Đền Rồng, Đình Bảng, Thị xã Từ Sơn.
    • Hội thi nói khoác làng Đông Yên ở xã Đông Phong, huyện Yên Phong.
  • Ngày 29
    • Giỗ tổ làng nghề Đại Bái (bưởi) thuộc xã Đại Bái

Tháng 10

• • Ngày 15:
    • Hội thi giã bánh dầy làng Đạo Chân ở xã Kim Chân, TP Bắc Ninh.

Nguồn Bách khoa toàn thư mở Wikipedia

Danh sách các lễ hội ở Bắc Ninh (Tháng 2,3,4)

Tháng 2

• Mùng 4: Hội Đình Đông-Đình Đoài, xã Mão Điền, huyện Thuận Thành (hai đình chung một hội)
• Mùng 6:
  • Hội Đình làng Dương Húc (Đại Đồng - Tiên Du), lễ rước Thành hoàng có công dẹp giặc Ân giúp nước.
  • Hội đình Keo ở Phù Chẩn, thị xã Từ Sơn.
  • Hội làng Nghĩa Chỉ ở Nghĩa Chỉ, Minh Đạo, Tiên Du.
• Mùng 6-­12:
  • Hội trình nghề ở Phương La Đông, Phương La Đoài (Tam Giang­, Yên Phong).
  • Hội làng Tiêu Long, xã Tương Giang, thị xã Từ Sơn.
• Mùng 7:
  • Hội đền Đức Vua Bà (Thủy tổ Quan họ) làng Viêm Xá (Diềm) ở xã Hòa Long, huyện Yên Phong.
  • Hội làng Hồi Quan nơi thờ Đức thánh Tam Quang ở xã Tương Giang, thị xã Từ Sơn
  • Hội Chùa Đài hay còn gọi là chùa Kim Đài, phường Đình Bảng, thị xã Từ Sơn
• Mùng 7­-15:
  • Hội tranh cây mộc tất làng Long Khám ở xã Việt Đoàn, huyện Tiên Du.
• Mùng 7-9:
  • Hội làng Tiến Bào ở Tiến Bào, xã Phù khê, thị xã Từ Sơn
  • Hội làng Nguyễn Thụ ở phường Đồng Nguyên, thị xã Từ Sơn.
  • Hội làng Lễ Xuyên ở phường Đồng Nguyên, thị xã Từ Sơn.
  • Hội làng Yên Lã ở phường Tân Hồng, thị xã Từ Sơn.
  • Hội chùa Tiêu ở xã Tương Giang, thị xã Từ Sơn.
• Mùng 8­-10:
  • Hội làng Cẩm Giang ở phường Đồng Nguyên, thị xã Từ Sơn.
• Mùng 10:
  • Hội làng Đại Vi, xã Đại Đồng, Tiên Du, Bắc Ninh
  • Hội làng Vân Xá, xã Cách Bi, huyện Quế Võ, thờ Lê Văn Thịnh (Thủ khoa Đại Việt đầu tiên)
  • Hội làng Dương Lôi (Đình Sấm) ở phường Tân Hồng, thị xã Từ Sơn để kỷ niệm ngày mất của bà Phạm Thị, thân mẫu Lý Công Uẩn.
  • Hội làng Tam Tảo ở Phú Lâm, huyện Tiên Du, kỷ niệm ngày sinh của ông bà Phụ Quốc Đại Vương TRẦN QÚY và Minh Phúc Hoàng Thái Hậu PHƯƠNG DUNG, người có công cứu mạng Lý Công Uẩn (Lý Thái Tổ). Tưởng nhớ ơn hai anh em vị tướng ĐÀO LẠI BỘ người có công giúp Thục Phán AN DƯƠNG VƯƠNG đánh giặc Triệu Đà xâm lược.
  • Hội làng Đông Phù (Phú Lâm, ­Tiên Du) có trò rồng rắn đuổi bệt.
• Mùng 10 - 12:
  • Hội Làng Yên Mẫn, phường Kinh Bắc, Thành phố Bắc Ninh
• Ngày 14:
  • Hội chùa Hàm Long ở xã Nam Sơn, TP Bắc Ninh.
• Ngày 14­-15:
  • Hội chùa làng Nghiêm Xá ở xã Việt Hùng, huyện Quế Võ.
• Ngày 12­-16:
• Hội đình Đình Bảng (Đình Bảng, ­Từ Sơn) có đón chạ Cẩm Giang và thi đấu vật.
• Ngày 17: Hội làng Nghi An (Trạm Lộ - Thuận Thành) rước phật, đá bóng, bóng chuyền, đánh đu, chọi gà, hát quan họ.
• Ngày 26:
  • Hội làng Tiến sĩ Kim Đôi ở xã Kim Chân, TP Bắc Ninh.
• Ngày 28: Hội chiến thắng Như Nguyệt ở xã Tam Giang, huyện Yên Phong.

Tháng 3

• • • Ngày 03 tháng 3 AL: Giỗ tổ Phường Đậu: thôn Trà Lâm, xã Trí Qủa, Thuận Thành, Bắc Ninh (Nguyễn Thừa Quang)
  • Mùng 4 Hội làng Phúc Tinh ở xã Tam Sơn, thị xã Từ Sơn.
  • Mùng 8:
    • Hội Trang Liệt ở phường Trang Hạ, thị xã Từ Sơn.
    • Hội Bính Hạ ở phường Trang Hạ, thị xã Từ Sơn.
    • Hội Phù Lưu ở phường Đông Ngàn, thị xã Từ Sơn.
  • Mùng 10:
    • Hội làng Đa Tiện (xã Xuân Lâm, huyện Thuận Thành).
    • Hội đền thờ Nguyễn Cao làng Cách Bi, xã Cách Bi
    • Hội làng Tiểu Than - Lễ rước lăng mộ Cao Lỗ Vương (Vạn Ninh, ­Gia Bình).
    • Hội đền Cao Lỗ Vương ở làng Đại Than, xã Cao Đức, huyện Gia Bình.
    • Hội "Thất thôn giao kiệt" làng Phú Mẫn ở thị trấn Chờ, huyện Yên Phong.
    • Hội làng Mẫn Xá, huyện Yên Phong
  • Ngày 14-16:
    • Hội đình làng Từ Phong, Cách Bi, Quế Võ.
    • Hội đền Lý Bát Đế ở phường Đình Bảng, thị xã Từ Sơn.
  • Ngày 18­-20:
    • Hội Đậu (Mộ Đạo, ­Quế Võ) có thi thả diều, bơi chải.
  • Ngày 24: Hội chùa Bút Tháp ở xã Đình Tổ, huyện Thuận Thành.

Tháng 4

• • Mùng 1: Hội đền Phụ Quốc (xóm Miễu - Tam Tảo - Phú Lâm - Tiên Du - Bắc Ninh). Kỷ niệm ngày mất của ông bà Phụ Quốc Đại Vương TRẦN QÚY và Minh Phúc Hoàng Thái Hậu PHƯƠNG DUNG, người có công cứu mạng Lý Công Uẩn (Lý Thái Tổ).
  • Mùng 7:
    • Hội Khám (Hội chùa Linh Ứng), làng Ngọc Khám ở xã Gia Đông, huyện Thuận Thành.
  • Mùng 8:
    • Hội Dâu (Chùa Dâu) ở xã Thanh Khương, huyện Thuận Thành.
  • Mùng 9:
    • Hội làng Vó (Quảng Bố) ở xã Quảng Phú, huyện Lương Tài.
  • Mùng 10:
    • Hội làng Bưởi (Đại Bái) ở xã Đại Bái, huyện Gia Bình.
    • Hội đền Thánh Tổ (Bồ Tát) ở Đại Phúc, thành phố Bắc Ninh.
  • Ngày 15:
    • Hội đền Xà ở xã Tam Giang, huyện Yên Phong.
  • Ngày 20:
    • Hội đền Vân Mẫu ở phường Vân Dương, TP Bắc Ninh.

(Còn tiếp)

Nguồn Bách khoa toàn thư mở Wikipedia

Danh sách các lễ hội ở Bắc Ninh (Tháng Giêng)

Danh sách này liệt kê các lễ hội trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh. Hàng năm, trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh diễn ra hơn 300 lễ hội lớn nhỏ khác nhau.

Các lễ hội tiêu biểu

Một số lễ hội tiêu biểu được liệt kê dưới đây:

• Lễ hội Lim (thị trấn Lim, huyện Tiên Du) được tổ chức vào 13 tháng giêng hàng năm, tổ chức thi hát quan họ.
• Lễ hội làng Tam Tảo - Phú Lâm - Tiên Du. Được tổ chức vào ngày mồng 10 tháng 2 hàng năm, Kỷ niệm ngày sinh của ông bà Phụ Quốc Đại Vương Trần Quý và Minh Phúc Hoàng Thái Hậu Phương Dung. Tưởng nhớ ớn hai vị tướng Đào Lại Bộ người có công giúp Thục Phán An Dương Vương đánh Triệu Đà xâm lược.
• Lễ hội Đền Đô (Đình Bảng, thị xã Từ Sơn) để kỷ niệm ngày đăng quang của vua Lý Thái Tổ - 15 tháng 3 năm Canh Tuất 1010, và tưởng niệm các vị vua nhà Lý.
• Lễ hội Phù Đổng (của bốn xã trong đó có xã Phù Đổng huyện Tiên Du) ngày 9 tháng 4 để kỷ niệm vị anh hùng dân tộc Phù Đổng Thiên Vương.
• Lễ hội Thập Đình (của mười xã thuộc hai huyện Quế Võ và Gia Bình) để kỷ niệm trạng nguyên đầu tiên của Việt Nam tức Thái sư Lê Văn Thịnh và Doãn Công (Cao Doãn Công).
• Lễ hội Đền Cao Lỗ Vương ngày 10 tháng 3 ở làng Tiểu Than (làng Dựng) xã Vạn Ninh và làng Đại Than (làng Lớ) ở xã Cao Đức, huyện Gia Bình.
• Lễ hội Đền Tam Phủ xã Cao Đức, huyện Gia Bình.
• Lễ hội Đồng Kỵ ngày 4 tháng Giêng.
• Lễ hội Chùa Dâu ngày 8 tháng 4.
• Lễ hội Đình Châm Khê ngày 4 tháng tám (âm)

Có câu:

Mùng bẩy hội Khám

Mồng tám hội Dâu

Mồng chín hội Gióng

Mồng mười hội Bưởi đâu đâu cũng về

Lịch một số lễ hội tiêu biểu ở Bắc Ninh

Tháng giêng

(Theo âm lịch^[1])

• Mùng 4:
  • Hội làng Chóa làng Chân Lạc, xã Dũng Liệt, huyện Yên Phong
  • Hội rước pháo, thi pháo, tế bánh dầy, diễn trò ôm cột, dô Ông Đám, múa hoa làng Đồng Kỵ ở phường Đồng Kỵ, thị xã Từ Sơn.
  • Hội xem hoa mẫu đơn, diễn trò "Từ Thức gặp tiên" ở chùa Phật Tích (Phật Tích­ - Tiên Du).
  • Hội thi kéo co giữa nam và nữ làng Hữu Chấp ở xã Phong Khê, huyện Yên Phong.
  • Hội rước lợn ỷ và đuổi cuốc làng Trà Xuyên ở xã Khúc Xuyên, huyện Yên Phong.
  • Hội hát Quan họ làng Ó (Hội Ó) ở phường Võ Cường, thành phố Bắc Ninh. Tối họp chợ âm phủ và bán gà đen.
  • Hội làng Vó (tức Quảng Bố) ở xã Quảng Phú, huyện Lương Tài có tục đánh cá làm gỏi để tế thần Đông Hải Đại Vương.
• Mùng 4­-5: Hội đuổi cuốc ở làng Xuân Đài (Vạn Ninh, ­Gia Bình).
• Mùng 6:
  • Hội hát quan họ các làng Ném (Khắc Niệm) ở xã Khắc Niệm, TP Bắc Ninh và Khu Khả Lễ ở phường Võ Cường, thành phố Bắc Ninh. Từ năm 1999, làng Ném Thượng đã khôi phục tục "chém lợn tế thần"^[2] theo sự tích một vị tướng cuối đời Lý^[3]
  • Hội rước chạ Khả Lễ­, Bái Uyên ở xã Liên Bão, huyện Tiên Du.
• Mùng 6-7: Hội thi mã Đông Hồ ở xã Song Hồ, huyện Thuận Thành.
• Mùng 7:
  • Hội hát Quan họ làng Đào Xá (4/1 âm lịch), làng Đống Cao (7/1 âm lịch), làng Châm Khê (28/1) xã Phong Khê, huyện Yên Phong.
  • Hội hát quan họ làng Hòa Đình (làng Nhồi) ở phường Võ Cường, thành phố Bắc Ninh.
• Mùng 5-­7: Hội "Bách nghệ" làng Như Nguyệt ở xã Tam Giang ­huyện Yên Phong. Biểu diễn các nghề của tứ dân "Sĩ, Nông, Công, Thương".
• Mùng 6­-15: Hội "Chen" làng Nga Hoàng (Yên Giả, ­Quế Võ) có diễn trò trai gái, già trẻ chen nhau.
• Mùng 8­-10:
  • Hội Phú Mẫn ở thị trấn Chờ­, huyện Yên Phong.
  • Hội hát Quan họ làng Bồ Sơn (Võ Cường, Thành phố Bắc Ninh) có diễn trò đập nồi niêu. Đậc biệt là hát quan họ dưới thuyền với khung cảnh đình, chùa, hồ nước
• Mùng 9:
  • Hội làng Tam Sơn ở xã Tam Sơn, Thị xã Từ Sơn.
  • Hội Đình làng Thôn Trà Lâm, xã Trí Quả, Thuận Thành, Bắc Ninh.
  • Hội làng Trần ở phường Hạp Lĩnh, TP Bắc Ninh.
• Ngày 11­-12: Hội thi đọc mục lục làng Phù Khê ở xã Phù Khê, thị xã Từ Sơn. (Hiện nay không thấy lễ hội này còn xuất hiện)
• Ngày 11-12: Hội làng Đông Mai, xã Trung Nghĩa, huyện Yên Phong. với đối đáp quan họ, chọi gà, đấu cờ, đốt pháo (nay không còn nữa)... để tưởng nhớ bà thành hoàng làng là Dương Mai Công Chúa - Hứa Trinh Hòa là cung phi trong vương triều Lý Nam Đế, có công cùng ngài đánh đuổi quân ngoại xâm.
• Này 12-13: Hội Lim ở thị trấn Lim, huyện Tiên Du.
• Ngày 10­-15:
  • Hội làng Vân Đoàn (Đức Long­, Quế Võ) có tục rước lợn đen (ông ỷ).
  • Hội làng Đình Cả­, Lộ Bao (Nội Duệ­, Tiên Du) có tục "cướp chiếu", "tế trâu thui".
• Ngày 13­-15:
  • Hội làng Thau (Kim Thao) ở xã Lâm Thao, huyện Lương Tài. Nổi tiếng về thi đấu vật.
• Ngày 14­-15:
  • Hội đền Bà Chúa Kho, làng Cô Mễ ở phường Vũ Ninh, thành phố Bắc Ninh.
  • Hội làng Phù Lưu, thôn Phù Lưu, xã Trung Nghĩa, huyện Yên Phong. Với những phong tục độc đáo: hát quan họ, hát đối đáp giao duyên, hội thi chọi gà, hội chơi cờ tướng, cờ người...
  • Hội làng Ngô Nội ở thôn Ngô Nội, xã Trung Nghĩa, huyện Yên Phong.
• Ngày 15: hội Thôn Song Tháp, Đa Vạn - phường Châu Khê, thị xã Từ Sơn sát dòng sông Ngũ Huyện, Châu Khê, Từ Sơn.
• Ngày 15-19: Hội làng Yên Phụ - xã Yên Phụ, huyện Yên Phong.
• Ngày 17-18: Hội làng Á lữ - Đại đồng thành - Thuận Thành - Bắc Ninh. Lăng và đền thờ Kinh Dương Vương (cha của Lạc Long Quân)
• Ngày 18­-21: Hội chùa Tổ ở xã Thái Bảo, huyện Gia Bình.
• Ngày 22-25: Hội làng Đông Yên, xã Đông Phong, huyện Yên Phong đây là 1 lễ hội lớn không thể bỏ qua
• Ngày 27-28: Hội làng giấy Châm Khê - Phong Khê Thành phố Bắc Ninh

Danh sách lễ hội Bắc Ninh (tháng 2, 3)

Nguồn Bách khoa toàn thư mở Wikipedia