Kinh Dương Vương qua tài liệu Mộc bản triều Nguyễn

Thứ sáu, 26/02/2016 - 09:41

 

Kinh Dương Vương qua tài liệu Mộc bản triều Nguyễn

 

Mộc bản triều Nguyễn là những bản gỗ khắc bằng chữ Hán hoặc chữ Nôm ngược để in ra thành sách, được dùng phổ biến ở Việt Nam trong thời kỳ phong kiến.

 

Đây là loại hình tài liệu có giá trị về nhiều mặt như: vật mang tin, phương pháp chế tác và đặc biệt về nội dung ghi chép, phản ánh chiều dài lịch sử Việt Nam qua các thời đại. Ngoài ra, tài liệu Mộc bản triều Nguyễn còn có giá trị đặc biệt khi nghiên cứu lịch sử văn hóa của một số nước khác trên thế giới như: Lào, Campuchia, Thái Lan, Mông Cổ, Trung Quốc... 

 

Dưới triều Nguyễn, tài liệu Mộc bản được xem như quốc bảo, chỉ những người có thẩm quyền làm việc trong Quốc Sử quán mới được tiếp xúc. Mỗi bộ sách khi biên soạn xong đều được dâng lên vua ngự lãm, sau đó mới được đem đi khắc in. Do vậy, Mộc bản triều Nguyễn không chỉ là kho tư liệu quý, mà còn là nguồn sử liệu gốc mang tính lịch sử và có giá trị pháp lý cao. 

 

Hiện nay, Trung tâm Lưu trữ quốc gia IV đang bảo quản 34.619 tấm Mộc bản triều Nguyễn, được UNESCO công nhận là Di sản tư liệu thế giới vào ngày 30 tháng 7 năm 2009. Đây cũng chính là Di sản tư liệu thế giới đầu tiên của Việt Nam. 

 

Kinh Dương Vương là một nhân vật truyền thuyết trong lịch sử, tương truyền ông là Đức thủy tổ mở ra nhà nước sơ khai độc lập có chủ quyền đầu tiên của dân tộc ta. Năm 2879 trước Công nguyên, Kinh Dương Vương lên ngôi, lập nên nhà nước Xích Quỷ (tên một vì sao có sắc đỏ rực rỡ nhất trong số 28 vì sao sáng trên bầu trời). Các vua Hùng là hậu duệ huyết thống của Kinh Dương Vương. 

  

Mộc bản sách Đại Việt sử ký toàn thư, quyển 1, mặt khắc 1 có chép về thân thế của Kinh Dương Vương như sau: “Vương tên húy là Lộc Tục, con cháu họ Thần Nông. Nhâm Tuất, năm thứ 1. Xưa cháu ba đời của Viêm Đế họ Thần Nông là Đế Minh sinh ra Đế Nghi, sau Đế Minh nhân lần đi tuần phương Nam, đến Ngũ Lĩnh lấy con gái Vụ Tiên, sinh ra vua Kinh Dương Vương. Vua là bậc thánh trí thông minh, Đế Minh rất yêu quý, muốn cho nối ngôi. Vua cố nhường cho Đế Nghi, không dám vâng mệnh. Đế Minh mới lập Ðế Nghi là con nối ngôi, cai quản phương Bắc, phong cho vua làm Kinh Dương Vương, cai quản phương Nam, gọi là nước Xích Quỷ. Vua lấy con gái Động Đình Quân tên là Thần Long sinh ra Lạc Long Quân”. 

 

Như vậy, theo Mộc bản sách “Đại Việt sử ký toàn thư” thì Kinh Dương Vương làm vua và cai trị đất nước Xích Quỷ từ khoảng năm 2879 TCN trở đi. Địa bàn hoạt động của quốc gia Xích Quỷ dưới thời Kinh Dương Vương rất rộng lớn; phía Bắc là miền đồng bằng thuộc lưu vực sông Dương Tử giáp hồ Động Đình; phía Nam giáp với Lâm Ấp (Chiêm Thành cũ); phía Tây giáp đất Ba Thục; phía Đông giáp biển Đông. Sách Lĩnh Nam chích quái có ghi lại truyền thuyết vua đánh đuổi thần Xương Cuồng dũng mãnh, trừ hại cho dân chúng. 

 

Kinh Dương Vương mất ngày 18 tháng 1 tại trang Phúc Khang, bộ Vũ Ninh và được nhân dân kính cẩn lập miếu thờ. Mộc bản sách Đại Nam thực lục đệ tam kỷ, quyển 53, mặt khắc 25, 26 có chép: “Miếu Kinh Dương Vương nằm ở xã Á Lữ, huyện Siêu Loại, tỉnh Bắc Ninh”. Ngôi đền thờ cùng lăng mộ của vua Kinh Dương Vương hiện vẫn còn tồn tại ở làng Á Lữ, xã Đại Đồng Thành, huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh là nơi duy nhất ở Việt Nam còn nguyên dấu tích Thủy tổ của người Việt. 

  

Đền thờ Kinh Dương Vương ở Bắc Ninh từ lâu đã được các triều đại Phong kiến Việt Nam xếp vào hàng miếu thờ các bậc Đế vương, là chốn linh thiêng bậc nhất của xứ Kinh bắc. Cứ mỗi lần quốc lễ, triều đình đều sai quan đến tế, nhân dân quanh năm được phụng thờ. Dưới triều Nguyễn, miếu thờ Kinh Dương Vương cũng được các bậc vua chúa quan tâm đặc biệt. Vào năm Minh Mạng thứ 20 (1840), khi bộ Lễ dâng lên vua lời tư của tỉnh Bắc Ninh lên. Vua Minh Mạng ra lệnh cho dựng một tấm bia ở miếu thờ Kinh Dương Vương. 

  

Đến năm 1874, vua Tự Đức đã hạ lệnh cho địa phương trùng tu, sửa chữa lại: “chỗ miếu thờ Kinh Dương Vương, nếu có hư hỏng gì thì địa phương xét thực, xin chi tiền, giao cho dân sở tại tu bổ, cấm cắt cỏ chăn trâu, định làm lệ mãi mãi”. Đồng thời, nhà vua cũng cho định lại điển lễ thờ tự miếu bậc Đế vương: Miếu Kinh Dương Vương thờ 1 vị thì mỗi năm cấp cho tiền 100 quan và 10 người miếu phu. 

 

Sở dĩ các vua triều Nguyễn quan tâm đến miếu thờ Kinh Dương Vương bởi vì theo vua Minh Mạng lễ nghi thờ cúng phải nên suy từ gốc nguồn. Mộc bản sách Đại Nam thực lục, quyển 215, mặt khắc 9 có chép về lời nói của vua Minh Mạng: “Sự tích Kinh Dương vương dẫn chép ở sách “Ngoại kỷ”, thực là vua bắt đầu lịch đại nước ta”. Như vậy, trong tư liệu lưu trữ Mộc bản, Miếu thờ nhân vật Kinh Dương Vương là có thật, Kinh Dương Vương không phải là nhân vật huyền thoại nữa. 

 

Đến năm 2008, Bộ Văn hóa-Thông tin công nhận đền thờ Kinh Dương Vương là Di tích quốc gia. Hằng năm, cứ đến ngày giỗ của Đức thủy tổ (18 tháng 1 âm lịch) nhân dân khắp mọi miền tổ quốc lại về thắp nén hương thơm tỏ lòng tri ân, hướng về cội nguồn đối với vị vua đầu tiên của lịch sử dân tộc. 

 

Cao Thị Thơm Quang

 

Source Bac Ninh Online

Ý nghĩa một số bức tranh gà Đông Hồ

Thứ sáu, 20/01/2017 - 09:33

 

Ý nghĩa một số bức tranh gà Đông Hồ

 

Làng Đông Hồ có nhiều bức tranh gà nổi tiếng được lưu truyền trong nhân dân từ xưa tới nay. Nhân Tết Đinh Dậu, Báo Bắc Ninh trân trọng giới thiệu ý nghĩa một vài bức tranh gà tiêu biểu.

 

1. Tranh gà Đại cát nghinh xuân

 

Hình thể, lông cánh, lông đuôi gà trống mang tính ước lệ hơn là tả thực. Chữ “đại cát” được tác giả đưa vào tranh đã đúc kết mong ước từ ngàn năm và cũng là mong ước hàng ngày  của mọi người nông dân. Người nông dân trồng lúa nước chỉ mong mưa thuận gió hoà; chăn nuôi thì chỉ mong các con vật hay ăn chóng lớn, cuộc đời chỉ mong khoẻ mạnh, con đàn cháu đống v.v… tất cả đều là những ước mơ giản dị điều lành lớn. Tác giả đã nhấn mạnh ước vọng của người nông dân đồng thời đó cũng là lời chúc tụng trong dịp xuân mới.

 

2.Tranh gà dạ xướng ngũ canh hòa

 

Một chú gà trống đứng co một chân (Kim kê độc lập  tư thế giống gà đại cát), mào, cánh, đuôi, lông mã  được cách điệu rất đẹp. Trên tranh có chữ “Dạ xướng ngũ canh hoà” (Đêm gáy năm canh đều đặn). Theo quan niệm xưa, tiếng gà gáy xua tan tà ma, quỷ quái, mang tới may mắn.

 

3. Tranh gà trống hoa hồng

 

Chú gà trống vạm vỡ hùng dũng vươn mình lên như sắp gáy. Theo các nghệ nhân cao tuổi, hình ảnh gà trống oai phong tượng trưng năm đức tính của  người quân tử: Văn, võ, dũng, nhân, tín. Cái mào đỏ tựa như chiếc mũ cánh chuồn tượng trưng cho Văn. Chân gà có cựa sắc nhọn như kiếm, tượng trưng cho Võ. Tư thế khỏe khoắn, luôn ngẩng cao đầu, hướng về phía trước, biểu thị của Dũng. Kiếm được mồi cùng gọi nhau ăn biểu thị của  Nhân.  Hàng ngày gà gáy sang canh không bao giờ sai, nó đánh thức  mọi người dậy đúng giờ biểu thị của  Tín.

 

4. Tranh gà Thư hùng

 

Một gia đình gà gồm gà trống, gà mái và đàn con. Trên tranh có dòng chữ nôm “lắm con nhiều cháu, giống cánh giống lông”- một lời chúc thật sâu sắc (Con nhà tông không giống lông cũng giống cánh). Gà mái có bố cục theo đường xoắn ốc, tạo nên sự mềm mại. Gà trống được đặt trong một hình thang, đáy lớn nằm trên, tạo nên tư thế  chủ gia đình,  che chở cho gà mái và đàn con. Bức tranh gợi không khí hạnh phúc , đầm ấm trong một gia đình.

 

5.Tranh gà mẹ con    

 

Gà mẹ và mười chú gà con được bố cục gọn ghẽ trong một hình chữ nhật nằm ngang, mỗi chú gà con một vẻ, con nào cũng nghịch- đang rỉa lông rỉa cánh hay đang nghỉ ngơi trên lưng mẹ bỗng dỏng cổ sau tiếng cục cục của gà mẹ,  hướng về phía con mồi của mẹ. Cái “động” của gà con kết hợp với cái “tĩnh” của gà mẹ, lại đặt trong cái tĩnh của hình chữ nhật. “Động” biểu thị  cho “dương”, “Tĩnh” biểu thị cho “âm”. Tông màu nóng (đỏ, vàng) là chủ đạo, khiến cho đàn gà thêm rực rỡ trong bầu trời tràn ngập nắng. Cũng như tranh lợn đàn, bức tranh này biểu trưng cho mong ước của người nông dân: “con đàn cháu đống”, gia đình đông vui, hạnh phúc.

Ngô Phú (Tổng hợp)

 

Source Bac Ninh Online

Lễ hội Kinh Dương Vương - Nét đẹp truyền thống của người Việt

Thứ hai, 13/02/2017 - 09:27

 

Lễ hội Kinh Dương Vương - Nét đẹp truyền thống của người Việt

 

Ngày 12- 2 (tức ngày 16 tháng Giêng), lễ hội Kinh Dương Vương (Đại Đồng Thành, Thuận Thành) chính thức khai hội nhằm kỷ niệm 4.896 năm Đức Thủy tổ Kinh Dương Vương khai sơn, sáng thủy. Lễ hội được tổ chức từ ngày 16 đến 18 tháng Giêng ngoài việc cầu mong Quốc thái, dân an, mưa thuận gió hòa, đất nước yên vui, thịnh vượng còn thể hiện lòng tự tôn dân tộc, gìn giữ đạo lý “uống nước nhớ nguồn”, hướng về nguồn cội của con Lạc, cháu Hồng khắp cả nước.

 

Trong tâm thức người Việt, Kinh Dương Vương, Lạc Long Quân và Âu Cơ được coi như những vị Thủy tổ mở nước, nguồn cội của dân tộc nên hàng năm cứ mỗi độ Tết đến, Xuân về con dân đất Việt trong cả nước lại hành hương về khu di tích lăng và đền Kinh Dương Vương để bái yết, tưởng nhớ và tri ân công lao to lớn của những bậc thủy tổ có công khai sơn sáng thủy lập nên nước Xích Quỷ, nhà nước có chủ quyền đầu tiên của nước Việt.   

 

Nhân dân và du khách thành kính tưởng nhớ công lao của Thủy tổ Kinh Dương Vương.   

Đền và lăng Kinh Dương Vương tại thôn Á Lữ từ lâu được các triều đại phong kiến coi là chốn linh thiêng bậc nhất, xếp vào loại miếu thờ Đế vương. Vào dịp tế lễ Vua, quan các triều đại đều trực tiếp về đây để thắp hương bái tổ. Hiện trong Lăng và Đền thờ Kinh Dương Vương còn bảo lưu được nhiều cổ vật quý như ngai thờ Kinh Dương Vương, 15 sắc phong, thần phả, văn tế, hoành phi, câu đối ca ngợi về người được thờ như: “Nam bang thuỷ tổ” (Thuỷ tổ nước Nam), “Nam tổ miếu” (Miếu thờ ông Tổ nước Nam”, “Bách Việt Tổ” (Vua Tổ nước Nam)…

Hàng năm, nhân dân và chính quyền địa phương đều long trọng tổ chức lễ hội Kinh Dương Vương nhằm bày tỏ lòng thành kính, tri ân Đức vua Thủy tổ, đồng thời giáo dục truyền thống tốt đẹp cho con cháu nhớ về nguồn cội. Lễ hội được bắt đầu bằng hàng loạt nghi lễ truyền thống như rước nước về thờ tại đền và lăng, rước bài vị của các vị thành hoàng làng ở một số thôn lên đền và lăng Kinh Dương Vương. Trong đoàn rước luôn có các hoạt động văn hóa đặc sắc như: Múa lân, múa rồng...   

 

Màn trống khai hội tại đền thờ Kinh Dương Vương (thôn Á Lữ, Đại Đồng Thành, Thuận Thành).   

Sau phần lễ trang nghiêm, phần hội cũng diễn ra nhiều hoạt động văn hóa phong phú, như hát Quan họ trên thuyền, hát Chèo, Tuồng, Ca trù, múa rối nước.... đặc biệt là hát Trống quân, một loại hình nghệ thuật đặc sắc có từ lâu đời của người dân huyện Thuận Thành. Bên cạnh đó nhiều trò chơi dân gian mang đậm bản sắc văn hóa truyền thống cũng được đưa vào phục vụ nhân dân và du khách như kéo co, đập niêu, đu tiên, tổ tôm điếm, cờ tướng, bóng chuyền, vật, dưỡng sinh... Ban tổ chức lễ hội còn trưng bày giới thiệu những sản phẩm nghề truyền thống của địa phương như gốm Luy Lâu, tranh Đông Hồ, tương Đình Tổ, nem Bùi Xá, thi Gà Hồ... Các nghi thức truyền thống và hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể thao của lễ hội Kinh Dương Vương được diễn ra đến hết ngày 18 tháng Giêng (tức ngày 14- 2).

Theo Ban tổ chức, do năm nay trùng với dịp kỷ niệm 185 năm thành lập tỉnh và 20 năm tái lập tỉnh Bắc Ninh nên lượng du khác thập phương về bái tổ, dâng hương dự tính sẽ đông hơn mọi năm, vì thế các phương án phòng, chống cháy nổ, bảo đảm an ninh trật tự, an toàn giao thông, vệ sinh y tế… đều được huyện xây dựng và triển khai ngay từ những ngày đầu của năm 2017. Trong thời gian diễn ra lễ hội, đội kiểm tra liên ngành 814 của huyện thường xuyên phối hợp với xã Đại Đồng Thành rà soát các điểm kinh doanh và dịch vụ văn hóa, bảo đảm ngăn chặn và xử lý nghiêm các hoạt động tôn giáo trái phép, các hoạt động mê tín dị đoan, lưu hành văn hóa phẩm không lành mạnh, góp phần làm cho lễ hội ngày một văn minh.

Nguyên Đức

 

Source Bac Ninh Online

Chợ Tết Đinh Dậu tại Lion Plaza San Jose, California

Dân Ca Quan Họ Bắc Ninh Đặc Sắc Nhất 2017 | Album Đôi Ta Như Thể Đào Nguyên